Nüfusun yaklaşık olarak yüzde birlik kısmı çölyaklı. Uzun süre hafif belirtilerle seyir etmesinden dolayı fark edilemeyen hastalık, karın ağrısı, şişkinlik gibi belirtilerle kendini gösteriyor.
Çölyaklılar seslerini duyurmak, varlık içinde yokluk çekmek için son dönemde yoğun çaba gösteriyor. Türkiye Büyük Millet Meclisi çatısı altında kurulan Çölyak Araştırma Komisyonu ve bakanlıkların bilgilendirme çabaları hastalığın erken teşhisinde etkili olsa da henüz istenen seviyeye ulaşamadı. Sakarya Glutensiz Yaşam Derneği Başkanı Filiz Elif Samancı, çölyak farkındalığı oluşturmak için adeta gecesini gündüzüne katıyor. 9 Mayıs Dünya Çölyak Günü nedeniyle kısa videolar çeken dernek, vatandaşın çölyakı fark etmesini istiyor.
ÇÖLYAK NEDİR ?
Çölyak hastalığı (ya da Gluten Enteropatisi), bağırsaklardaki sindirimi sağlayan villus [tüysü oluşumlar] denilen yapıların bozulmasına sebep olan ve dolayısıyla da yiyeceklerdeki besinin emilmesini engelleyen ve ince bağırsakta hasarlar oluşturan bir sindirim sistemi hastalığıdır. Bu hasara buğday, arpa, çavdar, yulaf gibi tahılların içerisinde bulunan guluten isimli bir protein neden olmaktadır.
Çölyak hastalığı genetik bir hastalıktır. Ailevi kalıtım söz konusudur. Hastalık yaşamının her hangi bir bölümünde ortaya çıkabilmektedir. Çölyak hastalığının literatürde; çocukluk, ergenlik, orta yaş ve yaşlılıkta ortaya çıktığı görülmüştür.
Çölyak hastalığı, vücutta immunolojik cevabı tetikleyen çevresel (gluten tüketimi) ve genetik faktörlerin birlikte rol oynaması sonucunda ortaya çıkar. Çölyak hastalığın oluşması için hem genetik yatkınlık hem de çevresel faktör olan glutenli gıdalar tüketmekle kendini gösterir.
ÇEVRESEL FAKTÖRLER VE BU FAKTÖRLERE KARŞI ALINABİLECEK TEDBİRLER:
Çevresel Nedenler Alınabilecek Tedbirler
Anne sütünün verilmemesi
Kullanılan mamanın türü
Günlük alınan gluten miktarı
Tahıl tipleri
Uzun süreli antibiyotik kullanımı Anne sütünün teşviki ve bebek dostu hastaneler
Toplumu beslenme konusunda bilinçlendirme çalışmaları
Tedaviye yönelik hizmetler
Çölyak ve Görülme Sıklığı
ÇÖLYAK BELİRTİLERİ, TANISI VE KOMPLİKASYONLARI :
Hastalık bazı bireylerde yıllarca hiç belirti vermez veya çok hafif seyredebilir ve kişi çölyaklı bir hasta olduğunu uzun süre fark etmeyebilir. Hastalık tipik belirtilerle başlayabileceği gibi çok hafif belirtilerle de seyredebilir.
Çölyak hastalığı olan çocuklarda; özellikle karın ağrısı, karında şişlik, ishal, huzursuzluk, iştahsızlık, enfeksiyonlarda artış ve gelişme geriliği, kusma, kilo alamama ve boy uzamasında yavaşlama gibi tipik belirtilerle ortaya çıkabilir. İleri yaşlarda hastalığın belirtileri daha geniş bir yelpazeye yayılır.
Çölyak hastalığı olan Yetişkinlerde ; Karın Bölgesinde öne doğru şişkinlik,yaşa göre kilo azlığı , kas zayıflığı, kansızlık, dışkıda anormallik, büyük tuvalet ihtiyacının artması, ishal, kusma, bezginlik. Nedeni bilinmeyen karaciğer hastalıkları, büyüme geriliği , ağız içinde oluşan aftlar, iştahsızlık, gaz şikayetleri, eklem ve kemik ağrıları , sinirlilik, ciltte kaşıntılı döküntüler şeklinde kendini gösterebileceği gibi hiç belirti vermeden yıllarca sessizce de bekleyebilir.
Çölyak hastalığı her yaşta teşhis edilebilmekle birlikte teşhisi zor olan hastalıklardan biridir. Çünkü belirtiler çoğunlukla ilişkili bir başka hastalığı da düşündürmektedir. Örneğin erken osteoporoz, kansızlık, teşhis edilmemiş laktoz alerjisi gibi hastalıklarla benzer belirtiler gösterdiğinden karıştırılabilmektedir.. Çölyak hastalığının insan sağlığı üzerinde önem taşıyan birçok değişimlere neden olmasından dolayı doğru teşhisi önemlidir. Teşhis yöntemlerinden kan testleri serolojik özel testler (AGA, EMA) ile ön tanı konmakta ancak kesin tanı ince bağırsak biyopsisi ile konmaktadır.
BERABERİNDE ÇÖLYAK HASTALIĞI DÜŞÜNÜLMESİ GEREKEN HASTALIKLAR :
Tip1 DM , Otoimmüntiroid hastalığı , Otoimmün karaciğer hastalığı, IgA eksikliği
Down, Turner, Willians Sendromları.
TEDAVİ EDİLEMEZSE KISA VE UZUN VADEDE RİSKLERİ:
Malabsorbsiyon, Büyüme geriliği, Hipokrommikrositer anemi, Megoblastik anemi, Kalsiyum ve K vitamini eksikliği, Otoimmün hastalıkların prevelansında artış, Osteoporoz, Kısırlık, düşük, Depresyon, Lenfoma, Kalın ve ince bagırsak kanserleri.
ÇÖLYAK HASTALIĞININ TEDAVİSİ:
Çölyak hastalığının tek tedavisi ömür boyu buğday, arpa, çavdar yulaf tahıllarında bulunan glutenden uzak sıkı bir diyettir.
Çölyak hastaları, buğday, arpa, çavdar, yulaflı gıdalar tüketmedikleri gibi ayrıca marketlerde satılan hazır gıdaların içeriklerine dikkat etmelidirler. Mutlaka gluten içermeyen gıdalar tüketmeliler.
Doğal glutensizlerin dışında glutensiz olarak tanımlanan bir gıda tam anlamı ile glutensiz değildir. Diğer bir deyişle sıfır glutenli bir yaşam olanaksızdır. WHO (World Health Organization-Dünya Sağlık Örgütü) ve FAO (Food and Agriculture Organization- Amerikan Gıda ve Tarım Örgütü) 1998’de kilogramında 200 mg dan daha az gluten içeren gıdaları glutensiz gıda olarak ilan etmiştir. Ancak 2007 yılında bu sınır 20 miligrama çekildi. Günümüzde de kilogramında 20 mg’dan daha fazla gluten içermeyen gıdalar glutensiz gıda olarak kabul edilmektedir. Ülkemizdeki glutensiz ürün tebliğ uygulamalarda da 2007 yılında kabul edilen değer kullanılmaktadır.
Çölyak hastaları için güvenli yiyecekler:
Tüm sebzeler, Tüm meyveler, Tüm bakliyatlar, Tüm katkısız katı ve sıvı yağlar,
Yumurta, bal, reçel, basit toz şeker, zeytin,
Et, balık, tavuk, (Bu ürünler katkılı olmadıkları gibi daha önce unla kızartılmış bir yağda kızartılıp işleme tabi tutulmamalıdır.)
Una batırılmamış konserve çeşitleri,
Mısır, pirinç, patatesin hem kendileri hem de unları besin hazırlamada kullanılabilir. Ayrıca kestane unu, nohut unu, soya unu, üzüm çekirdeği unu da kullanılabilir.
Evde çekilmiş güvenli baharatlar.
ÇÖLYAK HASTALIĞINDA DİYET TEDAVİSİNDE TÜKETİLMEMESİ GEREKEN BESİNLER:
Buğday, arpa, çavdar ve yulaf katkılı her türlü ürün. (un, bulgur, bulgur pilavı, irmik, makarna, şehriye, kuskus, ekmek, kek, pasta, kurabiye, bisküvi, börek, çörek, gofret, simit, kraker, dondurma külahı, unlu tatlılar, gluten içeren hazır salça, ketçap, un ilave edilen çorbalar, soslar, tarhana, yarma gibi).
Galeta ununa, una batırılarak kızartılmış tavuk balık gibi et ürünleri.
Malt kullanılan içecekler, bira votka cin v.b.
Guten içeren hazır çorbalar, köfte, pane harçları gibi hazır çeşniler.
Sirke, çikolata, puding, sakız, ketçap, mayonez, dondurma gibi gıdaların bazılarında gluten bulunabilmektedir. Bunlar yenilmeden önce muhakkak ürün hakkında bilgi edinilmelidir.
Tuzlu, soslu kuruyemişler, glutenle yapıştırıldığı için yasaktır. Ancak bunların glutenle işlem görmemiş hali, gluten içermeyen kuruyemişler serbesttir.
GLUTENSİZ DİYETTE AYRICA NELERE DİKKAT EDİLİR:
Doğal gıdalara önem verilmeli. (süt-et-balık-yumurta-sebze-kurubaklagil-pirinç-mısır-patates)
Okul ve dışarıda yemek yerken dikkatli seçimler yapılmalı.
Buğday unu karışık mısır unu, pirinç ununa dikkat edilmeli.
Etiketsiz gıda tüketiminde çok dikkatli olunmalı.
İlaçlar, kozmetik ürünleri, şampuan, kremler vb. gluten içerikleri yönünden dikkatli kullanılmalı.
Pişirme ve hazırlık aşamasında güvenli gıdaların glutenli gıdalarla bulaş olmamasına dikkat edilmeli.
TEDAVİ ve TAKİP İÇİN BAŞVURULACAK MERKEZLER:
– Üniversite Hastaneleri Endokrinoloji, Gastroentroloji ve Metabolizma anabilim dalları
ÇÖLYAK HASTALIĞININ DÜNYADA GÖRÜLME SIKLIĞI VE İLİMİZ ORANLARI:
Avrupa’da Çölyak görülme sıklığı 1/350 ile 1/2000 arasında değişirken
İrlanda ve Avusturya’da hastalık prevelansı daha yüksektir.
Kuzey Amerika’da Görülme sıklığı Avrupa’dan düşüktür.
Ülkemiz Verileri ; 2015 yılı istatistiklerine göre 939.635 kişiden 364 ü Çölyak olup % 0.04 oranda hasta görülmektedir.
Bu konuda yapılan İstatistiklere göre her 100 kişiden biri Çölyak kabul edilmektedir.
Buna göre 2018 yılı nüfusu verilerinde Sakarya nüfusumuzun 1.002.097. olduğunu düşününce İlimizde 10020,97 Çölyak Hastası beklenilmektedir. Ancak kayıtlarda tanı almış 250 kişi bulunmaktadır.
ÇÖLYAK,YASAL DÜZENLEMELER:
Çölyak hastalığında; gastroenteroloji uzman hekimi tarafından, bu uzman hekimlerin bulunmadığı hastanelerde çocuk sağlığı ve hastalıkları veya iç hastalıkları uzman hekimlerince 1 yıl süreli rapor düzenlenir. Bu hastaların kısıtlı diyetleri sebebi ile hayati öneme haiz özel formüllü un ve özel formüllü un içeren mamul ürünler (makarna, şehriye, bisküvi, çikolata, gofret vb.); gastroenteroloji uzman hekimi tarafından düzenlenen uzman hekim raporuna dayanılarak bir aylık;
0-5 yaş için 78,75 (yetmişsekiz virgül yetmişbeş) TL,
5-15 yaş için 120 (yüzyirmi) TL,
15 yaş üstü için 108,75 (yüzsekiz virgül yetmişbeş) TL, tutar ödenir.
ÜLKEMİZDE FARKINDALIK ADINA SON GELİŞMELER :
06.12.2017 tarihinde İlimiz Sakarya Glutensiz Yaşam Derneğinin de içerisinde olduğu tüm Çölyak Derneklerinin çalışmaları üzerine dört partinin ortak önergesiyle TBMM de Çölyak Araştırma Komisyonu kurulmuş ve 27.04.2018 tarihinde hazırlanan rapor TBMM Başkanı na sunulmuştur.
İlgili tüm Bakanlıklarda Çalıştaylar düzenlenerek konu hakkında yeni yasal düzenlemelerin çalışmalarına başlanılmıştır..
13:07
News
Arifiye Haberleri
Arifiye Haberleri
Son Dakika
Arifiye Haberleri
Arifiye Haberleri
Arifiye Haberleri
GENEL
SAĞLIK
ARIFIYE HABERLERI
ARIFIYE HABERLERI
GENEL
EĞİTİM
